H Σωτήρα είναι ένα μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, περί τα 10 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Αμμοχώστου.
Προέλευση Ονομασίας
Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το χωριό ιδρύθηκε κατά τα Βυζαντινά χρόνια, κρίνοντας από την ονομασία του. Πάντως με την ίδια ονομασία αναφέρεται ότι υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, ο δε Μας Λατρί περιλαμβάνει τον οικισμό στα κτήματα εκείνα που αποτελούσαν ιδιοκτησία βασιλική. Εξ άλλου βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Sotira. Μερικοί από τους μύθους για τη δημιουργία του χωριού λένε ότι ένας αρχαίος οικισμός ζούσε κοντά στην παράκτια περιοχή της Αγίας Θέκλας. Μετά από επίθεση πειρατών, η ομάδα αναγκάστηκε να μετακινηθεί προς μια πιο ασφαλή ζώνη, και έτσι έκαναν. Κινήθηκαν προς το μέρος όπου η Σωτήρα υπάρχει μέχρι σήμερα και έδωσαν αυτό το όνομα στο χωριό, λόγω της σωτηρίας τους από τους πειρατές. Μια άλλη λαική γνώμη λέει ότι το όνομα της Σωτήρας προήλθε από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η οποία χτίστηκε τον 12ο αιώνα από τους Βυζαντινούς.
Ιστορία
Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, είναι κτίσμα του 16ου αιώνα και αποτελεί αξιόλογο Μεσαιωνικό μνημείο. Πιθανότατα των αρχών του 16ου αιώνα είναι και άλλη σημαντική εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Μάμα. Άλλο εκκλησιαστικό μνημείο κοντά στο χωριό είναι μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα, κτίσμα του τέλους του 14ου ή του πρώτου μισού του 15ου αιώνα. Ακόμα, περί τα δύο χιλιόμετρα δυτικά του χωριού υπάρχει άλλη σημαντική Μεσαιωνική εκκλησία της Μέσης Βυζαντινής Περιόδου, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Του 12ου αιώνα θεωρείται και άλλη σημαντική εκκλησία δυτικά του χωριού, αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο και ερειπωμένη σήμερα. Υπάρχουν κι άλλες εκκλησίες στην περιοχή, διαφόρων εποχών, εκ των οποίων αξίζει να σημειωθεί κι εκείνη της Παναγίας της Χορδακιώτισσας. Η ύπαρξη τόσων πολλών εκκλησιών οφείλεται ίσως στο ότι κάποτε ο οικισμός ήταν πολύ μεγάλος, αλλά και στο ότι η περιοχή του ήταν διαχωρισμένη σε μικρά φέουδα που είχε το καθένα την εκκλησία του.
Ο G, Jeffery (1918) σημειώνει και την ύπαρξη αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή του χωριού, νότια, κοντά στην περιοχή που είναι σήμερα γνωστή ως «Τόρνος» και φέρει το όνομα της αρχαίας περιοχής «Θρόνοι». Εκεί έχουν βρεθεί αρχαίοι τάφοι και μερικά αρχαία αντικείμενα.
Μετατροπή σε Δήμο
Η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να μετατρέψει τη Σωτήρα σε Δήμο μετά από αίτημα του Κοινοτικού Συμβουλίου του χωριού. Έτσι, οι κάτοικοι της Σωτήρας ψήφισαν στις 3 Ιουλίου 2011 και με ποσοστό 90,35% είπαν ναι. Η μετατροπή της Σωτήρας σε Δήμο έγινε την 1η Ιανουαρίου 2012 σύμφωνα με το Διάταγμα που δημοσιεύτηκε ως Διοικητική Πράξη με Αριθμό 873, στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, με Αριθμό 4445 και ημερομηνίας 21 Οκτωβρίου 2011.
Γεωμορφολογία
Η Σωτήρα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 75 μέτρων. Το τοπίο της είναι καμπίσιο με μια μικρή κλίση προς τη θάλασσα, το δε υψόμετρο στην περιοχή της δεν ξεπερνά τα 80 μέτρα.
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού, κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το Σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου), οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Τέρρα, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και καφκάλλες.
Η Σωτήρα δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που ανέρχεται στα 344 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Όμως το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του υδροφόρου στρώματος της νοτιανατολικής Μεσαορίας ή Κοκκινοχωρίων που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο υδροφόρο στρώμα της Κύπρου. Στην περιοχή του έχουν ανορυχθεί εκατοντάδες διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεών της. Αξίζει να αναφερθεί πως η γη της Σωτήρας είναι γεμάτη από διατρήσεις, οι δε δεξαμενές που ακόμη χρησιμοποιούνται ή είναι εγκαταλειμμένες, είναι πολυάριθμες.
Χλωρίδα και Πανίδα
Ένα κομμάτι της λίμνης Παραλιμνίου ανήκει στην Σωτήρα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια μεγάλη χλωρίδα και πανίδα που πρέπει να προστατεύεται από διεθνείς οργανισμούς. Ένα είδος φιδιού που ονομάζεται νερόφιδο υπάρχει στη λίμνη Παραλιμνίου και προστατεύεται από την κυπριακή δημοκρατία.
Επαγγέλματα
Η κύριες ασχολίες των κατοίκων του χωριού είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η Σωτήρα συγκαταλέγεται ανάμεσα στα σημαντικότερα λαχανοπαραγωγικά χωριά της Κύπρου. Στην περιοχή της καλλιεργούνται μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνουν κυρίως πατάτες, κολοκάσι, καρπούζια, αγγουράκια, ντομάτες, πεπόνια, κολοκυθάκια, φασολάκια, κρεμμύδια, αγκινάρες και κραμπιά. Το 1985, η έκταση των λαχανικών ανερχόταν στα 874 εκτάρια. Ωστόσο, το κυριότερο προϊόν του χωριού είναι η πατάτα η οποία ευνοείται από τις κλιματολογικές εδαφολογικές συνθήκες. Η έκταση καλλιέργειας των πατατών ανερχόταν το 1985 στα 675 εκτάρια. Εκτός από τα λαχανικά στο χωριό καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή (πορτοκαλιές, λεμονιές και γκρέιπφρουτ), τα όσπρια (φασόλια, λουβιά και κουκιά), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, οι ροδιές και οι συκιές.
Η Σωτήρα, όπως και τα υπόλοιπα Κοκκινοχώρια, αντιμετωπίζει πρόβλημα νερού για την άρδευση των εκτεταμένων αρδευόμενων καλλιεργειών της, ιδιαίτερα των λαχανικών. Σαν αποτέλεσμα της εντατικής εκμετάλλευσης και της υπεράντλησης προκλήθηκε εισροή θαλασσινού νερού σε μεγάλο βάθος μέσα στο υδροφόρο στρώμα και πολλές διατρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Με την εφαρμογή, όμως, του σχεδίου του Νοτίου Αγωγού, έχει απαμβλυνθεί το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωρίων.
Εκτός από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ένα σχετικά μεγάλο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού εργοδοτείται και σε άλλους τομείς απασχολήσεως, όπως του εμπορίου, των ξενοδοχείων και των εστιατορίων, των κατασκευών, των υπηρεσιών, των μεταφορών και επικοινωνιών και της βιομηχανίας.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μικρή βιομηχανική ανάπτυξη η οποία αναμένεται να έχει περαιτέρω ανάπτυξη στα επόμενα χρόνια, μετά τη μετατροπή της Σωτήρας σε Δήμο.
Συγκοινωνιακό Δίκτυο
Η Σωτήρα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση και εξυπηρετείται μ' ένα πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Δερύνεια, στα βορειοδυτικά με το χωριό Φρέναρος, στα βορειοανατολικά με την κωμόπολη του Παραλιμνίου, στα νότιο-δυτικά με το χωριό Λιοπέτρι και στα νότια με το δρόμο Λάρνακας – Αγίας Νάπας αλλά και με την Αγία Νάπα.
Η μικρή απόσταση του χωριού από την πόλη της Αμμοχώστου, η πολύ καλή οδική του σύνδεση και οι προσοδοφόρες γεωργικές του εκμεταλλεύσεις είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στην πληθυσμιακή του αύξηση.
Παραλιακή περιοχή
Η παραλιακή περιοχή της Αγίας Θέκλας απέχει μόλις 5 χιλιόμετρα δυτικά της Αγίας Νάπας. Επιπρόσθετα, τοποθετείται 8 χιλιόμετρα νότια της Σωτήρας και 50 χιλιόμετρα ανατολικά το αεροδρομίου της Λάρνακας. Η Αγία Θέκλα έχει εξελιχθεί λόγω της ταχείας ανάπτυξης στον τομέα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας που έλαβε χώρα μετά που η Κύπρος προσχώρησε στην Ε.Ε. το 2004. Τα τελευταία 6 χρόνια η Αγία Θέκλα είχε μια εξέλιξη στον οικοδομικό τομέα, σχετικά με συγκροτήματα και επαύλεις που αναπτύχθηκαν και κατέκτησε και μια γαλάζια σημαία για την παραλία της Αγίας Θέκλας.
Πληθυσμός
| Έτος | Πληθυσμός | ||
|---|---|---|---|
| 1881 | 295 | ||
| 1891 | 367 | ||
| 1901 | 416 | ||
| 1911 | 466 | ||
| 1921 | 541 | ||
| 1931 | 710 | ||
| 1946 | 1036 | ||
| 1960 | 1515 | ||
| 1973 | 2057 | ||
| 1976 | 2559 | ||
| 1982 | 3015 | ||
| 2001 | 4954 | ||
| 2011 | 5474 |
Με βάση την απογραφή του 2011 η Σωτήρα είναι ο τρίτος κατά σειρά μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός από όλους τους Δήμους και Κοινότητες της Επαρχίας Αμμοχώστου.
Όσον αφορά τις κατοικίες και τα νοικοκυριά, κατά την απογραφή του 2011 καταμετρήθηκαν 2.968 κατοικίες συνολικά, από τις οποίες οι 1.714 είναι συνήθους διαμονής, ενώ οι 1.254 είναι κενές ή προσωρινής διαμονής. Ο αριθμός των καταγεγραμμένων νοικοκυριών ανέρχεται στα 1.718.
Οι πληθυσμιακές αυξήσεις μετά το 1974 οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στην εγκατάσταση στο χωριό αρκετών Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων, κυρίως από την πόλη και επαρχία Αμμοχώστου. Στην περιοχή δημιουργήθηκαν, μέχρι το τέλος του 1988, ένας κυβερνητικός οικισμός στέγασης προσφύγων με 32 οικιστικές μονάδες καθώς και συνοικισμοί αυτοστέγασης προσφύγων σε 4 περιοχές με σύνολο 114 οικοπέδων.
Το 1966 κατασκευάστηκαν στην περιοχή της Σωτήρας τέσσερα μικρά εμπλουτιστικά φράγματα συνολικής χωρητικότητας 32.000m3.
Πηγές:
«Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια», εκδ. Φιλόκυπρος, τόμος 13, σελ. 23
Στατιστική Υπηρεσία Κυπριακής Δημοκρατίας
«Βικιπαιδεία, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια»
Η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να μετατρέψει τη Σωτήρα σε Δήμο μετά από αίτημα του Κοινοτικού Συμβουλίου του χωριού. Έτσι, οι κάτοικοι της Σωτήρας ψήφισαν στις 3 Ιουλίου 2011 και με ποσοστό 90,35% είπαν ναι. Η μετατροπή της Σωτήρας σε Δήμο έγινε την 1η Ιανουαρίου 2012 σύμφωνα με το Διάταγμα που δημοσιεύτηκε ως Διοικητική Πράξη με Αριθμό 873, στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, με Αριθμό 4445 και ημερομηνίας 21 Οκτωβρίου 2011.