Τουριστικός Οδηγός

Από την άλλοτε ακμάσασα μονή της Παναγίας της Χορδακιώτισσας, νοτιοδυτικά της Σωτήρας, σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό και βόρεια του ναού ερειπωμένα κελιά και πηγάδι.  

Από το 1989 άρχισαν εντατικά οι προσπάθειες της ανοικοδόμησης νέου ευρύχωρου ναού γιατί το απαιτούσαν οι λατρευτικές ανάγκες της κοινότητας. Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος κκ.Χρυσόστομος δήλωνε ότι στη Σωτήρα ήταν επιθυμία του να κτιστεί μεγαλοπρεπής βυζαντινός ναός. Οι εργασίες άρχισαν το 1992 και ο νέος ναός επιβλητικός και περικαλλής δόθηκε στη Θεία Λατρεία τον Απρίλιο του 1996 μετά από τριάμιση χρόνια. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ έγινε σ' αυτόν η ακολουθία των Παθών του Κυρίου.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου των Χορτακιών, βρίσκεται στα δυτικά του χωριού και είναι του τύπου του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο. Κτίστηκε στις αρχές του 12ου αιώνα χωρίς νάρθηκα. Λίγο αργότερα μέσα στον 12ο αιώνα κτίστηκε ο νάρθηκας που και αυτός έχει τη μορφή του εγγεγραμμένου σταυροειδούς ναού με τρούλλο.

Η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου βρίσκεται στην τοποθεσία Χορτάκια, δύο περίπου χιλιόμετρα δυτικά του χωριού. Η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου βρίσκεται 200 περίπου μέτρα βορειοδυτικά της εκκλησίας της Παναγίας της Χορδακιώτισσας. Ο κυρίως ναός έχει ερειπωθεί και οι τοίχοι του σώζονται σε χαμηλό ύψος σε σχέση με τη φωτογραφία του καθηγητή Γεωργίου Σωτηρίου, που δημοσιεύτηκε το 1935, και στην οποία φαίνεται η πρόθεση και τμήμα του ημικύλινδρου της αψίδας που εσώζετο τότε σε ικανοποιητικό ύψος. Ο νάρθηκας της εκκλησίας σώζεται σχεδόν ακέραιος. Είναι μεταγενέστερος της εκκλησίας, όπως συμβαίνει συχνά σε ναούς της μέσης Βυζαντινής περιόδου στην Κύπρο.

Ο νέος ναός της Μεταμορφώσεως είναι κτισμένος δίπλα στον παλαιό ναό και είναι βυζαντινού ρυθμού. Από τις αρχές του 20ού αιώνα οι κάτοικοι αντιμετώπιζαν πρόβλημα για άνετο εκκλησιασμό διότι ο παλαιός ήταν στενόχωρος. Έτσι από το 1935 άρχισαν οι προσπάθειες για την ανέγερση νέου ευρύχωρου ναού.

Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ο οποίος είναι γνωστός και ως Χρυσοσώτηρος, έχει δώσει το όνομά του και στον οικισμό. Ο ναός είναι κτισμένος στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής με ψηφιδωτό δάπεδο, αρχιτεκτονικά μέλη της οποίας είναι σκορπισμένα στον περίβολο του ναού. Η σημερινή μορφή του ναού είναι αποτέλεσμα επισκευών που έγιναν κατά τον 16ο αιώνα. Ο ναός είναι μονόκλιτος καμαροσκέπαστος με τρούλλο.

Ο βυζαντινός ναΐσκος του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται στα υψώματα νοτιοανατολικά του χωριού σε ερημική τοποθεσία με θαμνώδη βλάστηση. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο καμαροσκεπή ναό. Στις επιφάνειες των τοίχων διασώζονται ίχνη τοιχογραφιών. Δίπλα στο παλαιό εξωκλήσι κτίστηκε το 1986 μεγαλύτερος ναός στον τύπο του απλού μονόχωρου καμαροσκέπαστου. Ο ναός αυτός κτίστηκε με τις προσπάθειες του π. Αντωνίου Ιωάννου και του π. Βασιλείου Νικολάου, σπουδαστή τότε στην Ιερατική Σχολή.

Το εξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Αγία Νάπα και Σωτήρα. Πρόκειται για μικρό μονόχωρο εξωκλήσι με μια είσοδο στο δυτικό τοίχο. Η οξυκόρυφη καμάρα, το περιθύρωμα και οι γωνιακές υδρορρόες είναι χαρακτηριστικά δείγματα του υστερογοτθικού ρυθμού. Το εξωκλήσι πρέπει να κτίστηκε στα τέλη του 14ου ή το πρώτο μισό του 15ου αιώνα στα κτήματα κάποιου φεουδάρχη της περιοχής.

Στην παραλία, νότια του χωριού είναι κτισμένο το εξωκλήσι της Αγίας πρωτομάρτυρος και ισαποστόλου Θέκλας. Αρκετές από τις φορητές εικόνες έχουν ζωγραφιστεί στην κατεχόμενη μονή του Αποστόλου Βαρνάβα κοντά στη Σαλαμίνα.

Το ερειπωμένο εξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται σε κοντινή απόσταση δυτικά του εξωκλησιού της Αγίας Βαρβάρας. Σύμφωνα με προφορική παράδοση η Αγία οραμάτισε τη γριά Πιστόλενα, να σκάψει στο χώρο του ναού για να βρει θησαυρό με τον όρο ότι δεν έπρεπε να το πει σε κανένα. Αυτή παρέβηκε την εντολή και το ανέφερε στον άνδρα της. Όταν έσκαψαν στο σημείο που τους υπέδειξε η Αγία βρήκαν μόνο κάρβουνα. Υπήρχε μάλιστα και μια πέτρα με εγχάρακτο σταυρό όπου άναβαν καντήλι. Ο χώρος του ναού δεν οργωνόταν από τους ιδιοκτήτες του χωραφιού σε ένδειξη σεβσμού προς την Αγία. Ελάχιστα είναι τα θεμέλια του ναού που διασώζονται σήμερα. Από τα διατηρημένα μέρη μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο ναός ήταν μονόχωρος, ορθογώνιου σχήματος με αψίδα στα ανατολικά.

Στην περιοχή κάτω γειτονιά, υπήρχε σωρός από πέτρες που οι χωρικοί επισκέπτονταν και άναβαν κεριά προς τιμήν της Αγίας Παρασκευής, της "Άησσας" (=γιάτρισσας) όπως την αποκαλούσαν. Αφιέρωναν επίσης και κουρέλια με σκοπό να τους θεραπεύσει η θαυματουργή Αγία. Το 2000 ανηγέρθη μονόχωρος με τρούλλο ναός αφιερωμένος στην Αγία Οσιομάρτυρα Παρασκευή και στους Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη. Ήταν δύσκολο να κτιστεί ο ναός εκεί που ήταν αρχικά γιατί ο τόπος κρίθηκε ακατάλληλος. Κτίστηκε σε μια έξοχη θέση σ' ένα ύψωμα στην ανατολική άκρη της κοινότητας στην περιοχή "Κόκκινες", με πρωτοβουλία κυρίως του αείμνηστου Κωνσταντίνου Α. Ζαρτήλα.

Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Σακελλάριο, ο Άγιος Νίκανδρος ήταν μετόχι της μονής της Αγίας Νάπας. Ως ιδιοκτησία της εν λόγω μονής μνημονεύεται στον Κτηματικό Κώδικα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Πλησίον του Αγίου Νικάνδρου υπάρχει ερειπωμένο αρχαίο υδραγωγείο, ενώ η πηγή που έβγαινε από κάποιο βράχο έχει σήμερα στερέψει. Σε παλαιούς χάρτες σημειώνεται το δάσος του Αγίου Νικάνδρου.

Το παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, κοντά στην παλαιά και τη νεότερη εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Πρόκειται για πετρόκτιστο μονόχωρο καμαροσκεπή ναό με απλές αναλογίες, κτισμένο στο χώρο προγενέστερου ναού.

Σε κοντινή απόσταση, βορειοανατολικά του ναού της Μεταμορφώσεως, βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Μάμα, που χρονολογείται στις αρχές του 16ου αιώνα. Πρόκειται για μια μικρή μονόκλιτη εκκλησία με τρούλλο, φραγκοβυζαντινού τύπου.